Şerivan Demir

ÇOCUĞUMUN OTİZM OLDUĞUNU NASIL ANLARIM?

Otizm spektrum bozukluğu genelde erken çocukluk döneminin ilk 3 yılında kendini göstermeye başlamaktadır. Otizmin belirtileriyle ilgili ciddi bir kafa karışıklığı mevcut olmakla birlikte, günümüzde en sık rastlanan nörolojik bir bozukluktur.

Ebeveynlerin çocuklarının otizm olup olmadığı ile ilgili karmaşıklık yaşamasının nedeni, erken dönemde görülmesi ve mutizm (seçici konuşmazlık) ve sosyal açıdan iletişime kapalı olmasına dair net ayrımı yapamamalarından kaynaklanmaktadır.

Bu doğrultuda yazının devamında otizmin ne olduğu ve belirtileri ile ilgili ayrımlar kısaca anlatılmıştır.

 

1.OTİZM NEDİR?

Otizm spektrum bozukluğu ya da otizm erken çocukluk döneminde ortaya çıkan bir gelişimsel ve nörolojik bozukluktur. Otizmli bireylerinin genellikle dış görünüşünde, yürümelerinde, oturmalarında, boy ve kilolarında otizmli olmayan kişilerden farkı yoktur. Dışarıdan güzel ve sağlıklı görünmektedir.Yani otizm öyle fiziksel açıdan kendini gösteren bir bozukluk değildir.

 

Peki nedir?

Genelde otizmli bireylerin sosyal etkileşimde zorlukları vardır. İletişim kuramama, sınırlı bir iletişim kurma, sınırlı ilgi alanına sahip olma ve en belirgin özelliği ise tekrarlı hareketleri (aynı davranışı yapma) içeren davranışlarda bulunmaları ile karakterize bir durumdur.

 

2.OTİZM NEDEN OLUR?

Otizmi etkilerini araştıran çalışmalar kısaca, bunun beyin yapısını ve çalışma işleyişini etkileyen sinir iletim sistemindeki sorunlardan kaynaklandığını belirtmektedir. Bunun yanında bazı gen-çevre çalışmaları sonucunda doğum anında gelişen komplikasyonlar, çevre kirliliğine dair ifadeler olsa da bununla ilgili net veriler de bulunmamaktadır.

Yani şunun iyi bilinmesi gerekir ki otizm, ailenin sosyal, kültürel, ekonomik, eğitim ya da ebeveyn yetiştirme tarzıyla bir ilgisi yoktur. Nörolojik bir bozukluk olduğu için beyinde bazı nöronların ve kortikal alanların birbiri ile çalışmasından (hatalı ya da eksik çalışmasından) kaynaklanmaktadır.

 

Ebeveynlerin en çok merak ettiği sorulardan biri ise anne karnında teşhisinin mümkün olup olmadığıdır. Anne karnında herhangi yapılacak bir kan tahlili ve testle anlaşılabilen bir durum olmamaktadır. Çocuk ilk üç yaşına kadar otizm belirtileri taşıyorsa bunu yavaş yavaş göstermektedir.

 

3.OTİZM BELİRTİLERİ NELERDİR?

Ebeveynlerin otizmden ilk şüphelendikleri zaman şu soruları da genelde sorgulamaktadır.

Acaba çocuğumdaki sorunlar iletişime dair isteksizlik mi? Konuşma gecikmesi mi? Ailemdeki şu kişide geç konuşmuştu belki zamanla iletişim sorunu geçer gibi sorular da sormaktadır. Çünkü aslında sağlıklı pek çok çocukta bu saydığım iletişim sorunları geçici sürede görülebilmektir.

Ancak şunu unutmamak gerekir; otizm bir spektrum bozukluğudur. Spektrumun nasıl hafif ve başlangıç kısmı var ise ağır ve yüksek derecede gözlenen kısımları da bulunmaktadır. Yani otizmli tüm çocuklar ya da bireylerde aynı düzeyde ve derecede değildir. Bazılarında daha hafif belirtiler gözlenirken bazılarında en ağır belirtiler gözlenmektedir. Bazen çocuk ilk konuşmaya dair belirtilerden sonra hemen gerilemeler gözlenirken, bazen gelişim sağlıklı ilerlerken yavaş yavaş bir kötüleşme gözlenmektedir.

 

 

En temel belirtiler kısaca şu şekildedir:

• Kısa süreli göz teması kurma
• Karşıdaki kişiye bakıyor gibi durma ancak göz kontağı kuramama
• Karşıdaki kişinin söylediklerini anlamama
• İsmi ile çağrıldıklarında bakmama, tepki vermeme
• Temastan hoşlanmama
• Otizmli birine sarılmak, dokunmak neredeyse imkansızdır. Hoşlanmazlar.
• Konuştuklarında birbiri ile anlamsız ve anlaşılmayan kelimeler söyleme
• Çevresel işaretlere ve uyarılara tepki vermeme
• Bir şey isteyecekleri zaman bunu ağlayarak yapma, kişinin kolundan, giysisinden çekiştirme
• Diğer çocuklarla ortak oyunlar oynayamama
• Kendi halinde tek başına oynama
• Genelde tek bir nesne ya da oyuncakla saatlerce oynama
• Bir nesnenin bir özelliğine ya da bir parçasına ilgi duyma veya takılma
• Örneğin, kamyonetin tekerlerini durmadan çevirip durma
• Bütün olan bir nesneden daha çok onun parçalarıyla ilgilenme
• Bazen kendisine söylenen kelimeleri durmadan tekrar etme
• Işık, koku ve ses gibi uyaranlara aşırı ve anlaşılmayacak tepkiler verme gibi belirtiler ile karakterizedir.

 

Bu belirtiler ve belirtilerin düzeyi her çocukta farklı farklı da seyredebilmektedir.

 

4.OTİZM TEDAVİSİ VAR MIDIR?

Otizm spektrum bozukluğunun ilaç, ameliyat gibi tedavileri bulunmamaktadır.

Bu konuda yapılabilecek tedaviler otizmli çocuğun gelişimindeki gecikmelerine dair destek eğitimleri, bağımsızlığını destekleme ve ebeveynlerin süreci nasıl yöneteceklerine dair eğitimler verilebilmektedir.

 

Özellikle ilk üç yaşına kadar destek eğitimlerinin verilmesi çocuğun otizm belirtilerinin yoğunluğu ile mücadele etmesine dair kritik bir önem taşımaktadır.

 

Bu alanda davranışlar terapiler çok etkili olmaktadır. Çocuğun kendine bakabilmesi, ileriki yaşlarda bakım ve diğer ihtiyaçlarını bağımsız karşılaması, topluma entegre olması, bir iş ve beceri kazanması kritik bir öneme sahiptir. Bu alanların geliştirilmesine dair verilen terapi ve eğitim programları tedavi açısından önem taşımaktadır.

 

 

 

Uzm.Psk.Şerivan Demir